راستش من همیشه از اخبار گریزان بودم. جزئیات بیش از اندازه ی خبرها برای من اذیت‌کننده است. یادم هست که دوستانم تعجب می‌کردند که چطور من به عنوان یک دانشجوی جامعه‌شناسی اخبار را دنبال نمی‌کردم. پیش خودم دلایل قابل قبولی برای فرار از اخبار داشتم. اول اینکه جزئیات بیش از اندازه خبرها برایم آزاردهنده بود. دوم اینکه تصور می‌کنم خبرها معمولاً در سطحی‌ترین حالت ممکن هستند، در حالی که من همیشه به دنبال تحلیل‌های عمیق‌تری بودم و هستم. سوم اینکه محتوای اخبار که معمولاً حول محور مصائب بشر می‌چرخد برای من شبیه به یک تراژدی غم‌انگیز بود. یادم هست برای یکی واحد جامعه‌شناسی انحرافات مجبور شدم آمار جرایم چند سال اخیر ایران را از روزنامه‌ها استخراج کنم. خواندن آن همه خبر مربوط به قتل، تجاوز و دزدی، واقعاً از لحاظ روحی برایم سخت بود. خلاصه اینکه من عمداً از فضای اخبار دور شدم.
اما این روزها مجبور شدم دوباره نگاهی به دنیای خبر بیندازم و حتی چند سطر خبر هم بنویسیم. این کار برای من چالش‌برانگیز بود، چون هیچ وقت آن را امتحان نکرده بودم و آموزش خاصی هم در این زمینه ندیده بودم. پس تصمیم گرفتم اول بروم سراغ یادگیری اصول خبرنویسی در فضای آنلاین. به خاطر همین هم سریع به پیشنهاد یکی از همکارانم کتابی در این مورد خواندم. کتاب خبرنویسی دکتر یونس شکرخواه، برای خوانندگان آشنا با خبرنویسی کلاسیک مفید است. این کتاب شامل ۹ مقاله‌ی مختصر و مفید درباره‌ی خبرنویسی آنلاین است.
این کتاب نگاه من را نسبت به دنیای خبر عوض کرد، چون از پدیده جذاب و جدیدی به اسم «نرم‌خبر» صحبت می‌کند. فکر می‌کنم نرم‌خبر و خبرنگاری دیجیتال بیشتر از روزنامه‌نگاری سنتی با سبک و سلیقه من جور در می‌آید. علاوه بر این، چند نکته کلیدی از کتاب خبرنویسی مدرن یاد گرفتم و تصمیم گرفتم خلاصه‌ای از آن‌ها را در اینجا منتشر کنم. تصور می‌کنم این نکات حتی برای دوستانم که وبلاگ‌نویس یا نویسنده هستند هم مفید خواهد بود:
تفاوت‌های خبرنویسی سنتی و آنلاین
تمرکز این کتاب بر روی خبرنویسی مدرن، یعنی نگارش و انتشار اخبار در فضای اینترنت است. خبرنویسی در فضای آنلاین و سایبری، مزایایی نسبت به خبرنویسی سنتی و چاپی دارد. از جمله این مزایا می‌توان به آزادی بیشتر در زمان و مکان، ارتباط نزدیک‌تر با مخاطب و امکان تعامل دوسویه اشاره کرد.
در خبرنویسی سنتی، روزنامه‌نگاران معمولاً از زاویه‌ی دید سوم شخص استفاده می‌کنند و اجازه اظهار نظر و تحلیل شخصی ندارند. اما در فضای آنلاین، وبلاگ‌نویس‌ها وخبرنویس‌های آنلاین، اغلب به صورت اول شخص و با بیان تحلیل و نظرات شخصی می‌نویسند. همچنین از زبانی غیررسمی‌تر استفاده می‌کنند.
خبرنویسی برای رسانه‌های آنلاین، نیازمند مهارت‌های بیشتری چون سناریونویسی و پژوهش است، در حالی که در فضای سنتی، تمرکز بیشتری روی مهارت‌های نوشتاری وجود دارد. زبان روزنامه‌نگاران سنتی، رسمی و جدی است، اما در فضای آنلاین، خبرهای با زبان غیررسمی‌تری منتشر می‌شود.
در مجموع، تفاوت‌های اساسی میان خبرنویسی سنتی و آنلاین در زمینه‌هایی چون سبک نگارش، امکان تعامل با مخاطب، و انعطاف‌پذیری در زبان وجود دارد. خبرنویسی آنلاین اجازه بیان آزادانه‌تر و غیررسمی‌تری را می‌دهد.
نرم خبرها جذاب‌تر از سخت خبرها هستند
امروزه خبرها به دو دسته سخت‌خبر و نرم‌خبر تقسیم می‌شوند. سخت‌خبرها بر پایه عناصر کلیدی چه کسی، چه چیزی، کجا، چه زمانی، چگونه و چرا شکل می‌گیرند و وظیفه اصلی‌شان اطلاع‌رسانی صرف است. اما نرم‌خبرها انسانی‌تر، سرگرم‌کننده‌تر و عمیق‌تر بوده و مخاطب را به یادگیری و لذت بردن از مطالعه خبر ترغیب می‌کنند. همین ویژگی نرم‌خبرها را برای من جذاب می‌کند.
“نرم خبر به خواننده نگاهی تحلیلی، منتقدانه و پرسشگر می دهد و در حقیقت او را ترغیب به تعقیب رویداد می کند.”
علاوه بر این، در سال‌های اخیر، ساختار خبرنگاری نیز به طور کلی دچار تغییر و تحول شده است. در گذشته خبر به شکل عمودی و به سبک هرم وارونه تنظیم می‌شد، با یک آغاز یا لید، بدنه و سپس پایان. اما امروزه خبر به شکل دایره‌ای تنظیم می‌شود یعنی از همان‌جایی که آغاز می‌شود به پایان می‌رسد. در این سبک، پرسش «چرا» اهمیت بیشتری می‌یابد. شما می‌توانید تصویر ساختار قدیمی و جدید را در ادامه مشاهده کنید:
نرم‌خبرها مثل یک داستان شنیدنی حاوی نقل قول‌های بیشتر، تصاویر گویاتر و جزئیات پرکشش‌تری هستند که مخاطب را برای پیگیری ادامه ماجرا ترغیب می‌کنند. به طور کلی می‌توان گفت که نرم‌خبرها نگاهی تحلیلی، انتقادی و پرسشگرایانه به مخاطب می‌دهند و او را تشویق می‌کنند که رویداد را دنبال کند. در مجموع، نرم‌خبرها انسانی‌تر، جذاب‌تر هستند و عمق و ژرفای بیشتری دارند.
“برخلاف سخت خبرها که با جزئیات برگزیده در یک رویداد آغاز می شوند(لید)، نرم‌خبرها با جزئیات واقعی شروع می شوند. نرم خبرها به جای یک منبع، چند منبع دارند، از نقل قول مستقیم زیاد بهره می‌گیرند، تحلیلی هستند، زبان غیر رسمی‌تری دارند، راوی خبر، اول شخص است و این یعنی شاهد عینی بودن در یک رویداد. نرم خبرها همچنین از پیشینه بهره می‌گیرند، برخلاف سخت خبر که پیشینه در پایان آن می‌آید و با عباراتی چون “لازم به یادآوری است”، “کافی است”، “شایان ذکر است” همراه است. پیشنیه را در بند بند خبر خرج می‌کند. نرم خبرها در اکثر مواقع با پرسش به پایان می‌رسند و یا با نقل قول و پیش‌بینی، خواننده را در تعلیق نگاه می‌دارند تا وادار به تعقیب خبر شود. به نظر شما نرم خبرها جذاب‌تر از سخت خبرها نیستند؟”
مراحل ده‌گانه خبرنویسی
خبرنویسی شامل ده مرحله است که توسط توماس برک، استاد خبرنویسی دانشگاه پنسیلوانیا و مشاور چند روزنامه معتبر بین‌المللی، ارائه شده است. خلاصه‌ای از این مراحل به شرح زیر است:
- اولین مرحله، پژوهش درباره جزئیات رویداد و یافتن مصادیق و تجسم آن است
- در مرحله دوم، خبرنگار باید درباره موضوع تفکر و تحلیل داشته باشد.
- در مرحله سوم، قبل از نوشتن باید موضوعات را سازمان‌دهی کرد. در اینجا خبرنگار باید تم و مضمون اصلی رویداد را درک کند.
- در این مرحله باید مخاطب را مد نظر قرار داد و هدف را روشن کرد.
- سپس باید سبک و سیاق متناسب با روزنامه‌نگاری انتخاب شود. هر خبرنویس باید از کلیشه‌ها دور شود و سبک و سیاق خودش را داشته باشد.
- آنچه مخاطب را درگیر می‌کند لید خبر است. لید خبر باید به گونه‌ای باشد که مخاطب را جذب کند. لید باید متناسب با محتوای خبر باشد.
“لید را ما انتخاب نمی‌کنیم، محتوای خبر تعیین می‌کند.”
- بدنه خبر باید حاوی اطلاعات و جزئیات کافی و ساختاریافته باشد.
- پایان خبر باید پرسش‌برانگیز بوده و مخاطب را ترغیب به پیگیری موضوع کند.
“خبر ضمن اطلاع رسانی، باید پرسش‌ساز هم باشد تا خواننده ترغیب به تعقیب رویداد شود و اندیشه‌اش نقادانه‌تر شود.”
- خبرنگار خوب باید ویراستار خوبی هم باشد تا بتواند اشکالات متن را برطرف کند.
“ویراستاری خوب، توانفرسا و تلخ است. انگار آدم دارد عیوب خودش یا بچه‌اش را کشف می‌کند.”
- خبرنویس باید متن را دوباره بخواند و در صورت لزوم اصلاح کند. حتی گاهی شاید لازم شود دوباره تحقیق کند.
نکاتی درباره نوشتن ساده و کوتاه
یکی از نکات مهم در خبرنویسی، رعایت اختصار و استفاده از واژگان کمتر است. خبرها باید به شیوه‌ای ساده نوشته شوند. من فکر می‌کنم این یکی از وجه تشابه‌های خبرنویسی و یوایکس‌رایتینگ است. چون در یوایکس‌رایتینگ هم باید مختصر و ساده نوشت. برای رعایت ساده‌نویسی می‌توان این سوالات پیشنهادی جورج اورول را از خود پرسید:
– می‌خواهم چه بگویم؟ موضوع اصلی چیست؟
– کدام واژه‌ها بهتر می‌توانند آن را بیان کنند؟
– کدام تصاویر و اصطلاحات مناسب‌تر هستند؟
– آیا این تصاویر تازگی و تاثیرگذاری لازم را دارند؟
– آیا می‌توانم آن را ساده‌تر بیان کنم؟
– آیا نکات اضافی یا نامربوطی وجود دارد که قابل حذف است؟
پاسخ به این پرسش‌ها می‌تواند به نوشتن متنی کوتاه، روان و فاقد پیچیدگی بی‌مورد منجر شود.
پرهیز از لفظ قلم نوشتن
یکی از تفاوت‌های اساسی نوشتن برای رسانه‌های چاپی و آنلاین این است که در خبرنویسی آنلاین، نباید به شیوه‌ی کاملاً رسمی و کتابی بنویسیم. به عبارت دیگر، در خبرنویسی آنلاین باید انعطاف بیشتری در زبان داشته باشیم و تا حدی به سمت زبان گفتاری نزدیک شویم.
چرا که مخاطبان امروزی ترجیح می‌دهند مطالب را به صورت شنیداری و نزدیک به زبان روزمره دریافت کنند. پس باید سعی کنیم طوری بنویسیم که گویی در حال صحبت کردن هستیم، نه اینکه یک متن کاملاً رسمی، خشک و بی‌روح تحویل دهیم. شاید شنیدن برنامه‌های رادیویی بتواند به ما کمک کند که به چنین زبانی نزدیک شویم.
البته این به معنای نادیده گرفتن قواعد دستوری یا افتادن در دام گفتار صرف نیست. بلکه باید تعادلی میان دو سبک ایجاد کنیم تا خبر مورد نظر هم ساده و روان باشد و هم حرفه‌ای.
کلام پایانی
با این کتاب متوجه شدم که می‌توان از منظر تازه‌ای به دنیای خبر نگاه کرد. همچنین، خبرنویسی در عصر دیجیتال و آنلاین، نیازمند درک تفاوت‌ها و تسلط بر مهارت‌های خاص خود است. خبرنگارانی که در فضای آنلاین می‌نویسند باید با شیوه‌های نوین خبررسانی و انواع خبر مثل نرم‌خبر آشنا شوند. در چنین بستری رعایت اصولی مانند توجه به مخاطب، ساده‌نویسی و ایجاد تعامل، از اهمیت بسزایی برخوردار است. در نهایت، تسلط بر فنون خبرنگاری دیجیتال و حرکت به سمت نرم خبر می‌تواند دنبال کردن اخبار را برای مخاطب‌ها به کاری سرگرم‌کننده و همچینین آموزنده و لذت‌بخش تبدیل کند.
2 پاسخ
بسیار زیبا و آموزنده
زنده باشید خانم بابایی عزیز❤