بیایید بهتر بنویسیم! معرفی کتاب بهتر بنویسیم اثر رضا بابایی

رضا بابایی را با نوشته‌های ساده و روانش می‌شناسم. انگار که تک تک جملاتش فکرشده و صیقل‌یافته باشند. نمی‌دانستم یک کتاب به اسم “بهتر بنویسیم” دارد. همین که با نام این کتاب مواجه شدم، گفتم حتما باید آن را بخرم. برای تهیه‌ی آن تا کتابفروشی دی هم رفتم. اما فروشنده گفت تازه تمام کرده‌ایم. کارت فروشگاه را گرفتم تا بعدا سفارش بدهم، اما حقیقتش نمی‌توانستم منتظر بمانم.

سر راهم کتابفروشی‌های انقلاب را گشتم. از هر مغازه‌ای که احتمال می‌دادم داشته باشد، پرسیدم، اما در کمال تعجب کتاب را نداشتند. حتی بعضی از فروشنده‌ها نام آن را هم نشنیده بودند. تا اینکه رفتم کتابفروشی محبوبم، کتابفروشی اسم. اسم کتاب را در سیستم سرچ کردم و بعد از گرد جهان گشتن، آب را در کوزه یافتم. سریع سلفون کتاب را جدا کردم و چند صفحه‌‌ی اول را هم در راه خواندم.

یک نویسنده چه آرزویی دارد جز اینکه بهتر بنویسد؟ و چه کتابی بهتر از این کتاب می‌تواند راهنمای او برای نوشتن باشد؟

“هر کسی که قلم به دست می‌گیرد و میل به برقراری ارتباط با دیگران از طریق نوشتن دارد، آرزویش این است که بتواند بهتر بنویسد.”

کتابی درباره‌ی درست، ساده و زیبانویسی

کتاب بهتر بنویسیم چهار فصل دارد. نویسنده، در فصل اول پایه‌های اصلی نویسندگی را توضیح داده است. این فصل به بررسی مباحث فلسفی و مبنایی نویسندگی می‌پردازد و خب از این لحاظ فصل مورد علاقه‌ی من است. فصل دوم، درباره‌ی اصول درست نویسی است. اگر شما هم مثل من از بین همه‌ی کتاب‌های دوران دبیرستان به دستور زبان فارسی علاقه‌ی کمتری داشتید، این فصل برای شما احتمالا خسته‌کننده و حوصله‌ سربر باشد. من هم از روی آن پریدم. اما آخرش برگشتم و آن را خواندم. حقیقتا فصل مهم و لازمی است و نمی‌توان همینطوری از روی آن پرید و آن را تا ابد نادیده گرفت.

فصل سوم با عنوان ساده‌نویسی، فصل بسیار مهمی است. به خصوص برای کپی‌رایترها و یوایکس‌رایترها. آن‌ها بیش از هر نویسنده‌ی دیگری باید بتوانند ساده بنویسند. البته لازم است همین جا این نکته را مطرح کنم که ساده نویسی را اصلا با زردنویسی و سخیف نویسی اشتباه نگرید که فاصله‌ی آن زمین تا آسمان است.

فصل چهارم، فصل مورد علاقه‌ی من است. این فصل درباره‌ی زیبانویسی است. این فصل را بخوانید تا چندین روش برای زیبا و خلاقانه نوشتن پیدا کنید. فصل زیبانویسی، باعث شد که من دوباره به سمت شعر خواندن برگردم. چون نویسنده در بخش‌های مختلف این فصل توضیح داده که چطور شعر خواندن و کمک گرفتن از ساختار شعرهای کلاسیک به ما کمک می‌کند که متنی زیبا و خلاقانه داشته باشیم.

خب همان طور که از اسم فصل‌های کتاب پیداست، کتاب بهتر بنویسیم به شما کمک می‌کند تا بتوانید درست، ساده و زیبا بنویسید.

بیایید یک نگاه جزئی‌تر به مباحث این چهار فصل بیندازیم.

ستون فقرات نویسندگی

از بچگی شنیدیم حتی اگر یک مهره در ستون فقرات جا به جا شود ‌می‌تواند خطرناک باشد. ستون فقرات قسمت حیاتی بدن انسان است. بیایید شما را با ستون فقرات نوشتن هم آشنا کند. یا اصلا با صندلی پنج‌پایه‌ی نوشتن. پایه‌ها این صندلی  ذوق، تجربه، اطلاعات و مطالعات متنوع، تخصص علمی و مخاطب شناسی است.

اول اینکه، نویسندگی هنر است، پس باید برای آن ذوق و استعداد داشت. اما همه چیز در ذوق و استعداد خلاصه نمی شود. اکثر نویسنده‌های دنیا نیمچه استعدادی داشتند و باید با راه‌های مختلف استعدادشان را پرورش می‌دادند. یکی از راه‌های جالب و دوست داشتنی برای پرورش و افزایش ذوق نویسندگی، دمخور شدن با آثار هنری مختلف است. هر اثر هنری که فکرش را بکنید. از یک فیلم خوب گرفته تا یک شعر خواندنی.

دومین پایه‌ی نویسندگی، تجربه است. نویسنده باید روزها و شب‌‌ها، تنها برای خود بنویسد، برای پاره کردن و سوزاندن. این تجربه هم تنها با خواندن بسیار و نوشتن بسیار حاصل می‌شود. اما نویسنده برای تمرین نوشتن نباید خیلی خود را در منگنه بگذارد و به خود سخت بگیرد تا قلمش خشک شود. اگر تجربه‌ی یادگرفتن شنا را داشته باشید قطعا می‌دانید که با عضلات منقبض به داخل آب فرو خواهید رفت و نمی‌توانید شنا کنید. نوشتن از این لحاظ شبیه شنا کردن می‌ماند.

“باید هنگام نوشتن، ذهن را آزاد و رها سازیم و همچون شناگری که با دریا نمی‌ستیزد، بلکه رفتاری ملاطفت آمیز با آن دارد، نرم و آسان بنویسیم و گویی آنچه خواهیم نوشت، هرگز از حجاب خلوت ما بیرون نمی‌آید. تصور اینکه کسی یا کسانی نوشته‌ی ما را می‌خوانند، عضلات ذهن را منقبض می‌کند و همان‌گونه که با ماهیچه‌های منقبض شنا نمی‌توان کرد، با چنین ذهن محتاط و محافظه‌کاری، نوشتن دشوار خواهد شد.”

سوم اینکه نویسنده باید همه چیز را بخواند از بیلبورد تبلیغاتی تا کتاب‌های فلسفی. اصلا نویسنده کل جهان را می‌خواند! همه‌ی نویسندگان شیفتگان واقعی کتاب بودند. شوق و تجربه‌ی مطالعه در عرصه‌های متنوع مواد اولیه‌ی لازم را برای آفرینش هر اثری فراهم می‌کند. اما به این نکته نیز باید توجه داشت که در کنار مطالعات متنوع، نویسنده باید در یک دانش خاصی به تخصص برسد تا بتواند حرفی برای گفتن داشته باشد.

“هر که خوب می‌گوید و خوب می‌نویسد، یا دردی بزرگ در دل دارد یا اندیشه‌ای سترگ در سر.”

آخرین پایه‌ی نویسندگی، مخاطب شناسی است. نویسنده نمی‌تواند بدون در نظر گرفتن شمار خاصی از مخاطبین بنویسد. در نظر گرفتن مخاطب به نویسنده کمک می‌کند تا کلمات مناسب را پیدا کند و جملات را بهتر بنویسد. اگر دستی در کار تولید محتوای متنی داشته باشید حتما می‌دانید هر چقدر از اهمیت شناخت مخاطب و در نظر گرفتن پرسونای مخاطب، بگوییم کم گفتیم. توجه به سطح آگاهی، نیازها، علایق، ترس‌ها و آرزوهای مخاطب همیشه به ما کمک می‌کند محتوای قابل‌فهم‌تر، مفیدتر و  اثرگذارتری را بنویسیم.

“وقتی برای یک یا چند نفر می‌نویسیم، قدرت جذب خوانندگان بیشتری را داریم، چنان‌که نامه‌های خصوصی با وجود اینکه مخاطب آن‌ها معمولا یک نفر است، برای همگان جذاب و خواندنی است.”

درست نویسی

در فصل درست نویسی علاوه بر اینکه با اصول درست نوشتن آشنا می‌شوید می‌توانید غلط‌های املایی و انشایی رایج را هم ببینید تا در نوشته‌های خودتان آن‌ها را تکرار نکنید. علاوه بر این، مواردی مثل دراز نویسی، عطف‌های بیهوده، فعل مجهول، تاکید بی‌جا، افعال، صفات و اضافات پیاپی که باعث میشود نوشته‌ی شما درست نباشد، هم به طور کامل توضیح داده شده است.

ساده نویسی

تا به حال دقت کرد‌ه‌اید که رفتار انسان‌های نمایشی و سرشار از تکلف به دل ما نمی‌شیند؟ بر عکس آن آدم‌هایی که بی‌آلایش هستند، دل‌نشین‌ترند؟ نوشته‌های ساده هم همینطور، دوست‌داشتنی‌ترند. یکی از اصول مهم زیبانویسی ساده نوشتن است.

برای ساده نوشتن عوامل فنی و مهارت‌های قلمی کافی نیست، هر چند که موثر است اما  مهم‌تر از آن  باید طرز فکر نویسنده ویژگی‌های خاصی داشته باشد که کتاب به طور کامل به آن اشاره می‌کند. مثلا اینکه  نویسنده باید اول از همه مطلب را به طور کامل درک کند تا بتواند ساده آن را توضیح دهد. همیشه مخاطب را در نظر بگیرد. بعد اینکه باید معناگرا باشد نه لفظ‌گرا. یعنی اینکه قصدش از نوشتن، پیام‌رسانی باشد نه بازی کردن با کلمه‌ها. بعد اینکه، از نظر شخصیتی باید دلیر و شجاع باشد. زیرا که از نظر رضا بابایی فقط نویسندگان شجاع و دلیر می توانند ساده بنویسند. چون در جملات ساده، همه‌ی سخن و پیام نویسنده آشکار و واضح نمایان می‌شود.

“فقط کسانی قادر به رعایت سادگی در نوشتار خود هستند که درباره‌ی آنچه می‌نویسند، خود دچار ابهام و گنگی نباشند. جمله‌های گنگ و سردرگم، حکایت از ذهنی آشفته و ناتوان دارد.”

نزدیک شدن به زبان معیار یعنی زبانی که در مدارس و دانشگاه‌ها و رسانه‌ها استفاده می‌شود و زبان گفتاری نیز از جمله راه‌های ساده نویسی است. برای ساده‌نویسی از زبان گفتار کمک بگیرید. به قول رضا بابایی نوشته‌ای خواندنی است که شنیدنی نیز باشد. اگر شما برای شبکه‌های اجتماعی و وبلاگ می‌نویسند این اصل را باید به خوبی رعایت کنید و به زبان گفتار مردم نزدیک شوید.

“مردم از ساعت‌ها گفت و گو با یکدیگر خسته نمی‌شوند و اگر نویسندگان نیز به گونه‌ای بنویسند که خواننده بیش از خواندن، احساس شنیدن کند؛ به توفیق بزرگی در جذب خواننده دست یافته‌اند.”

زیبا نویسی

در این فصل ۱۰ تکنیک مفید و اثربخش برای زیبانویسی بیان شده است. اکثر این روش‌ها وام گرفته از شعر فارسی است. به عنوان مثال رعایت همبستگی میان واژه‌ها یا همان مراعات نظیر یکی از آرایه های مهم سنتی در شعر کلاسیک است. اینکه نویسنده در انتخاب واژه‌ها به سازگاری و تناسب میان آن‌ها توجه کنید باعث می‌شود که آن‌ها کنار هم خوش بنشینند و  نوشته‌هایش زیبا و دل‍نشین باشد.

علاوه بر این مورد، غنای واژگانی و تنوع کلامی، خاص نویسی، زنده نویسی، محسوس نویسی و تصویرسازی،  استفاده از حل و تلمیح، توجه به آهنگ کلام، صمیمت و شوخ‌طبعی، حسن مطلع و مقطع از جمله مواردی است که نوشته‌های شما را زیبا می‌کند.

کلام پایانی

بهتر بنویسیم از آن کتاب‌هایی است که برای خریدن آن باید به چندین و چند کتابفروشی سر بزنید. اگر دنبال خرید آنلاین هستید بدانید که حتی در سایت‌هایی مثل دیجی کالا و ایران کتاب هم حالا موجود نیست، بعدا را نمی‌دانم! اما اگر دست به قلم هستید، ارزش آن را دارد که بروید، بگردید و این کتاب را پیدا کنید.

حالا که این کتاب را تمام کردم به این فکر می‌کنم که برای خواندن این کتاب مجبور نیستید با ترتیب خاصی پیش بروید. می‌توانید فصل اول را بخوانید. بعد با در نظر گرفتن اینکه دغدغه‌ی این روزهای شما چه چیزی است فصل های درست نویسی، ساده نویسی و زیبا نویسی را با ترتیب خاص خودتان بخوانید. مثلا من خودم ترجیح می‌دهم حالا فصل زیبانویسی را انتخاب کنم و مدتی روی مواردی که این فصل گفته تمرکز کنم و حتی آن را در نوشته‌هایم به کار ببرم. در واقع می‌توان به کتاب بهتر بنویسیم به عنوان یک کتاب تمرین برای نوشتن نگاه کرد. کتابی که همیشه باید کنار دستتان باشد. البته همه چیز به این بستگی دارد که شما چگونه در عمل از این کتاب استفاده کنید.